بیماری‌های کبد
کبد ارگانی در بدن است که تقریباً به اندازه یک توپ فوتبال است. کبد زیر قفسه سینه و سمت راست شکم قرار دارد. این ارگان برای هضم غذا و از بین بردن سموم موجود در بدن بسیار مهم است.
بیماری‌های مربوط به کبد می‌توانند ارثی باشند و ممکن هم هست که از طریق فاکتورهای دیگری که به کبد آسیب می‌زنند، مانند ویروس‌ها، الکل و چاقی مفرط بوجود آیند.
در طول زمان، بیماری‌هایی که منجر به وارد شدن آسیب به کبد می‌شوند می‌توانند به مرحله سیرهوسیس، که منجر به ناکارآمدی کبد می‌شود، که برای زندگی فرد خطرناک است، برسند و به همین دلیل است که درمان بیماری‌های کبد در مراحل اولیه می‌تواند زندگی فرد را نجات داده و به این ارگان زمان لازم برای ریکاوری را بدهد. 
بیماری‌های کبد چه هستند؟
کبد دومین ارگان بزرگ بدن پس از پوست به حساب می‌آید. وظیفه آن جدا کردن مواد مغذی و سموم از یکدیگر در حالی که در سیستم گوارشی انسان در حال حرکت هستند، است. این ارگان همچنین وظیفه تولید صفرا را بر عهده دارد که سموم را در بدن شما دفع کرده و به سیستم گوارشی کمک می‌کند.
بیماری کبد به هرگونه شرایطی گفته می‌شود که می‌تواند بر روی این عضو بدن تاثیر گذاشته و به آن آسیب برساند. همان‌طور که اشاره شد بی توجهی به این بیماری‌ها منجر به سیرهوسیس می‌شود که در این حالت بافت سالم کبد کم کم به بافت زخم شده تبدیل شده و در نهایت کبد نمی‌تواند به درستی کار کند. 
میزان شیوع بیماری‌های کبد
بیماری‌های مربوط به کبد نادر نیستند، در واقع متاسفانه احتمال این که هر کس در طول زندگی خود به یکی از آن‌ها مبتلا شود کم نیست. فقط در کشور امریکا، تقریباً 1 نفر از هر 10 نفر به یکی از بیماری‌های مربوط به کبد مبتلاست. تقریباً 5.5 میلیون نفر از امریکایی‌ها بیماری مزمن کبد یا سیرهوسیس دارند. 
بعضی از بیماری‌های مرتبط به کبد در حال شیوع بیشتری در میان مردم هستند چرا که به افزایش نرخ چاقی در مردم بستگی دارند. تقریباً 20 الی 30 درصد از بزرگسالان دارای کبد چرب هستند، شرایطی که به آن بیماری کبد چرب مرتبط با متابولیک (MAFLD) گفته می‌شود و با سندرم متابولیک و شرایطی مانند دیابت، فشار خون بالا، کلسترول بالا و چاقی مفرط ارتباط دارد.
علت ابتلا به بیماری‌های کبد
مسلماً انواع بیماری‌های مرتبط با کبد دلایل متفاوتی هم دارند. مانند موارد زیر:
- عفونت‌های ویروسی: هپاتیت A، هپاتیت B و هپاتیت C بیماری‌هایی هستند که توسط عفونت‌های ویروسی ایجاد می‌شوند.
- مشکلات سیستم ایمنی: زمانی که سیستم ایمنی انسان به اشتباه به کبد حمله می‌کند، می‌تواند بیماری‌های خودایمنی را بوجود بیاورد. این بیماری‌ها شامل کلانژی صفراوی اولیه (Primary Biliary Cholangitis) و هپاتیت خودایمن (Autoimmune Hepatitis) می‌شوند.
- بیماری‌های ارثی: بعضی از بیماری‌های مربوط به کبد دلایل ژنتیکی دارند که شامل بیماری ویلسون و هموکروماتزیس می‌شوند.
- سرطان: سرطان چیست؟ زمانی که سلول‌های غیرعادی در کبد انسان تکثیر می‌شوند، ممکن است شخص دچار تومور شود. این تومورها ممکن است غیرسرطان‌زا یا سرطان‌زا باشند.
- مصرف سموم به مقدار زیاد: بیماری کبد چرب مرتبط با الکل به دلیل نوشیدن بیش از حد الکل بوجود می‌آید. بیماری کبد چرب نامرتبط به الکل از مصرف چربی زیاد بوجود می‌آید. همان‌طور که پیش از این هم اشاره کردیم، با بالا رفتن نرخ چاقی در جهان، مورد دوم روز به روز بیشتر دیده می‌شود.
انواع بیماری‌های کبد
شرایط زیادی هستند که می‌توانند بر روی کبد انسان تاثیرگذار باشند. بیایید نگاهی به بعضی از مدل‌های شایع آن‌ها داشته باشیم.
هپاتیت
هپاتیت به عنوان التهاب کبد توصیف می‌شود. زمانی که این التهاب توسط ویروس ایجاد شده باشد، به آن هپاتیت ویروسی گفته می‌شود. هپاتیت می‌تواند منجر به آسیب به کبد و عدم کارایی درست آن شود.
اکثر مدل‌های هپاتیت ویروسی مسری هستند، اما می‌توانید ریسک ابتلا به این بیماری را با واکسینه شدن در برابر نوع A و B هپاتیت کاهش دهید و با انجام کارهای جلوگیری کننده، مانند استفاده از کاندوم زمان برقراری رابطه جنسی و استفاده نکردن از سوزن استفاده شده، این ریسک را کمتر از پیش هم بکنید.
هپاتیت 5 مدل دارد که شامل موارد زیر می‌شوند:
- هپاتیت A: هپاتیت A عموماً از طریق تماس با غذا یا آب آلوده پخش می‌شود. نشانه‌های این بیماری ممکن است بدون استفاده از روش‌های درمانی از بین بروند، اما ریکاوری این بیماری چند هفته طول می‌کشد.
- هپاتیت B: این مدل هپاتیت ویروسی می‌تواند کوتاه مدت یا مزمن باشد و از طریق مایعات بدن مانند خون و منی انتقال پیدا می‌کند. هپاتیت B قابل مدیریت است، اما درمانی برای آن وجود ندارد. درمان در مراحل اولیه می‌تواند بهترین کار ممکن در قبال این بیماری باشد.
- هپاتیت C: این بیماری هم می‌تواند به صورت کوتاه مدت یا مزمن باشد. معمولاً هپاتیت C از طریق تماس با خون فرد دیگری که دارای این بیماریست، منتقل می‌شود. هپاتیت C در مراحل اولیه خود معمولاً علائمی ندارد اما می‌تواند در مراحل آخر منجر به آسیب دائمی به کبد شود.
- هپاتیت D: این مدل بسیار خطرناکی از هپاتیت است که فقط در افرادی ایجاد می‌شود که مبتلا به هپاتیت B هستند و به خودی خود نمی‌تواند بوجود بیاید. این بیماری هم ممکن است کوتاه مدت یا مزمن باشد.
- هپاتیت E: این بیماری معمولاً با نوشیدن آب آلوده امکان سرایت دارد. به صورت کلی، این عارضه طی چند هفته به خودی خود از بین می‌رود و هیچ عوارض جانبی هم ندارد.
بیماری‌های خودایمنی
خودایمنی به طور کلی همان‌طور که گفته شد، به شرایطی گفته می‌شود که در آن سیستم ایمنی فرد به اشتباه به سلول‌های سالم درون بدن وی حمله‌ور می‌شوند.
چند مورد از خودایمنی وجود دارد که به کبد مربوط می‌شوند و شامل موارد زیر هستند:
- هپاتیت خودایمنی: این شرایط منجر به این می‌شوند که سیستم ایمنی فرد به سلول‌های سالم کبد حمله کرده و موجب التهاب شوند. بدون درمان، این شرایط می‌تواند منجر به سیروسیس و از بین رفتن کبد شود.
- کلانژیت صفراوی اولیه: این بیماری نتیجه آسیب به لوله‌های صفرا در کبد فرد است، که منجر به جمع شدن صفرا روی هم می‌شود. این بیماری هم می‌تواند در نهایت منجر به سیروسیس و از بین رفتن کبد شود.
- کلانژیت اسکلروزان اولیه (Primary Sclerosing Cholangitis): این بیماری منجر به آسیب تدریجی به لوله‌های صفرا می‌شود به طوری که در نهایت آن‌ها بسته شده و صفرا در کبد فرد روی هم جمع می‌شود. این بیماری هم می‌تواند در نهایت منجر به سیروسیس و از بین رفتن کبد شود.
بیماری‌های ژنتیکی مربوط به کبد
شرایط ژنتیکی مختلفی هستند که از خانواده خود ممکن است به ارث ببرید و می‌توانند بر روی کبد شما اثرگذار باشند، مانند:
- هموکروماتوزیس: این بیماری باعث می‌شود که بدن فرد بیش از حد نیازش آهن ذخیره کند. این آهن اضافی در ارگان‌های بدن انسان مانند کبد باقی می‌ماند و در صورتی که مدیریت نشود، در طولانی مدت آسیب جدی به کبد وارد می‌کند.
- بیماری ویلسون: این بیماری باعث می‌شود که بدن انسان به جای خالی کردن مس درون بدن به صفرا، آن را جذب کند. در نهایت، کبد انقدر آسیب دیده است که دیگر نمی‌تواند مس بیشتری ذخیره کند و بنابراین به این ماده اجازه حرکت در جریان خون و آسیب رساندن به دیگر ارگان‌های بدن مانند مغز را می‌دهد.
- نقص آلفا-1 آنتی‌تریپسین: این معضل زمانی رخ می‌دهد که کبد فرد نمی‌تواند به اندازه کافی آلفا-1 آنتی‌تریپسین، پروتئینی که جلوی از بین رفتن آنزیم‌ها در بدن را می‌گیرد، تولید کند. این شرایط علاوه بر بیماری‌های کبد، می‌تواند منجر به بیماری‌های مختلف مربوط به ریه هم بشود. درمانی برای این بیماری هنوز وجود ندارد، اما قابل مدیریت است.
نشانه‌های بیماری‌های کبد
بعضی از بیماری‌های مربوط به کبد مانند بیماری کبد چرب نامرتبط با الکل، به ندرت علائمی از خود نشان می‌دهند. برای دیگر بیماری‌ها، شایع‌ترین نشانه زردی است، یعنی زرد شدن بیش از حد پوست و سفید شدن بیش از حد چشم‌ها. زردی زمانی ایجاد می‌شود که کبد انسان نتواند ماده‌ای با نام بیلی روبین را از بدن خارج کند. 
دیگر نشانه‌ها و علائم رایج در بیماری‌های مربوط به کبد شامل موارد زیر می‌شوند:
- درد در ناحیه شکم (مخصوصاً در نیمه راست آن)
- کبود شدن نقاط مختلف بدن
- تغییر رنگ در ادرار یا مدفوع
- خستگی شدید
- حالت تهوع و استفراغ
- ورم دستان و پاها
بعضی از بیماری‌های کبد می‌توانند شانس ابتلا به سرطان کبد را بالا ببرند. دیگر موارد، اگر درمان نشده باقی بمانند، به آسیب زدن به کبد ادامه می‌دهند تا زمانی که کبد نتواند به درستی کار کند.
با گذشت زمان، یک کبد آسیب دیده بافت سالم کافی برای درست کار کردن را نخواهد داشت. بیماری کبدی که درمان نشود می‌تواند در نهایت تبدیل به کبد ناکارآمد شود.
انجام تست چربی خون در خانه با استفاده از کادر مجرب آسان تست، انجام می‌شود
تشخیص بیماری
برای شناسایی دقیق بیماری و علت بوجود آمدن آن، پزشکان متخصص معمولاً انجام یک یا چند آزمایش را به بیمار توصیه می‌کنند که شامل موارد زیر هستند:
- آزمایش خون: آنزیم‌های کبد سطح آنزیم‌های کبد درون خون را ارزیابی می‌کنند. از دیگر آزمایش‌های مربوط به کبد می‌توان آزمایش لخته خون که نرخ نرمالیزه شده جهانی (INR) نامیده می‌شود را خاطر نشان کرد. داشتن سطوح غیرعادی در این آزمایش می‌تواند به معنی مشکلاتی در کارایی کبد باشد.
- عکس برداری: پزشک متخصص می‌تواند با استفاده از اولتراسوند، ام آر آی یا سی تی اسکن به دنبال نشانه‌های آسیب، زخم شدن یا تومورها در کبد شما باشد. یک مدل تخصصی اولتراسوند تحت عنوان فیبرواسکن (Fibroscan) وجود دارد که می‌توان از آن برای تعیین درجه زخم شدگی و حجم چربی در کبد استفاده کرد.
- بایوپسی کبد: طی عمل بایوپسی کبد، متخصص از یک سوزن نازک برای برداشتن نمونه‌ای کوچک از بافت کبد استفاده می‌کند. سپس وی بافت را به منظور پیدا کردن نشانه‌های بیماری مربوط به کبد آنالیز می‌کند.
مدیریت یا درمان بیماری
درمان بیماری کبد با توجه به نوع بیماری که فرد به آن مبتلاست و همچنین میزان پیشرفت بیماری انجام می‌شود. درمان‌های احتمالی شامل موارد زیر می‌شوند:
- دارو: پزشکان متخصص بعضی از بیماری‌های مربوط به کبد را با دارو درمان می‌کنند. ممکن است برای عفونت‌های ویروسی مانند هپاتیت یا بیماری‌های ارثی مانند ویلسون، از دارو استفاده شود.
- تغییر سبک زندگی: می‌توان با استفاده از رژیم‌های مخصوص برای مدیریت یک سری از بیماری‌های مربوط به کبد بهره برد. اگر کبد چرب داشته باشید، دوری از الکل، محدود کردن چربی و کالری خورده شده و افزایش استفاده از فیبر می‌تواند به شما کمک کند. بیماری‌های مرتبط با الکل می‌توانند با عدم استفاده از این ماده برای مدتی بهبود یابند.
- پیوند کبد: زمانی که بیماری کبد به حدی می‌رسد که کبد از کار می‌افتد، پیوند کبد ممکن است بهترین روش درمانی ممکن باشد. همان‌طور که از نامش پیداست، در این عمل جراحی کبد از کار افتاده را با یک کبد سالم جایگزین می‌کنند.
پیشگیری از بیماری‌های کبد
پیشگیری از یک سری از بیماری‌های مرتبط با کبد ممکن است، مخصوصاً آن‌هایی که با رژیم و سبک زندگی افراد ارتباط مستقیمی دارند. اگر در معرض بیماری کبد قرار گرفته‌اید، ممکن است پزشک متخصص تغییراتی در سبک زندگی شما لحاظ کند که شامل موارد زیر باشد:
- دوری یا محدود کردن الکل
- دوری از غذا و نوشیدنی‌هایی که دارای چربی‌های ترانس هستند.
- مدیریت مناسب داروهایی که پزشک تجویز کرده است به منظور جلوگیری از آسیب رسانده شدن به کبد، به عنوان مثال، استامینوفن یک دلیل شایع آسیب به کبد است.
- ورزش کردن به صورت مستمر
- محدود کردن استفاده از گوشت قرمز
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
- تغییر رنگ ادرار یا مدفوع
- زردی پوست یا زرد شدن چشم‌ها
- احساس درد در بخش بالا سمت راست شکم
- ورم کردن دست‌ها و پاها
چه سوالاتی باید از دکتر پرسید؟
- چه تغییراتی در سبک زندگی من می‌تواند موجب شود که کبد سالم‌تری داشته باشم؟
- چه نشانه‌های خطر اولیه‌ای از بیماری‌های کبد وجود دارد که باید مواظب آن‌ها باشم؟
- آیا باید از هر گونه دارویی که به کبد آسیب می‌زند دوری کنم؟
- اگر بیماری کبد ارثی دارم، آیا خانواده من باید تست‌های ژنتیک انجام دهند؟
- آیا لازم است که عمل پیوند کبد انجام دهم؟
بیماری کبد می‌تواند به علت عفونت، مشکلات ژنتیکی، سرطان یا سموم بیش از حد درون بدن بوجود بیاید. پزشکان متخصص بسیاری از مدل‌های بیماری‌های مربوط به کبد را با دارو و تغییر سبک زندگی درمان می‌کنند. اگر بیماری کبد خطرناکی دارید، ممکن است پیوند کبد بتواند سلامتی و طول عمر را به شما برگرداند.
سوالات متداول
1 – بیماری‌های کبد چه هستند؟
هر شرایطی که بتواند به کبد و بافت درون آن آسیب برساند، نوعی بیماری کبد محسوب می‌شود. بیماری‌های کبد در صورتی که به موقع درمان نشوند، منجر به سیروسیس می‌شوند که در آن بافت کبد زخم شده و کارایی قبل را ندارد.
2 – آیا بیماری‌های کبد شایع هستند؟
متاسفانه بیماری‌های مربوط به کبد شایع هستند و تقریباً یک نفر از هر 10 نفر در طول زندگی خود با آن‌ها درگیر می‌شود. چاق شدن مردم نسبت به نسل‌های قبل هم یکی دیگر از دلایل شیوع بیشتری این بیماری‌هاست.
3 – علت ابتلا به بیماری‌های کبد چیست؟
دلایل مختلفی برای ابتلا به بیماری‌های مربوط به کبد وجود دارد. عفونت‌های ویروسی، مشکلات خودایمنی، بیماری‌های ارثی، سرطان و … از این دلایل هستند.
4 – علائم و نشانه‌های بیماری‌های مربوط به کبد چه هستند؟
مسلماً هر بیماری با توجه به شرایط خود علائم مخصوص به خود را هم دارد، اما به طور کلی بیماری‌های مربوط به کبد معمولاً همگی همراه با زردی، تغییر رنگ ادرار یا مدفوع، درد در ناحیه شکم، ورم دست‌ها و پاها و حالت تهوع و استفراغ هستند.
