غلظت خون چیست
غلظت خون، یا اریتروسایتوسیز (Erythrocytosis) یا پلیسیتمی (Polycythemia)، به داشتن تعداد بیش از حد سلول خونی قرمز متمرکز گفته میشود. بعضی از دلایل ایجاد این حالت مانند دیهیدرات بودن بدن، نسبت به دیگر دلایل مانند Polycythemia Vera که یک ناهنجاری مربوط به خون بسیار جدی است، خطر کمتری دارند.
همانطور که گفته شد اریتروسایتوسیز شامل داشتن تعداد بیشتر از حد نرمال سلول خونی متمرکز در خون میشود. خون انسان شامل اجزای جامد مانند گلبولهای قرمز، گلبولهای سفید و پلاکتها میشود. همچنین در خون انسان ماده مایعی تحت عنوان پلاسما هم وجود دارد. اریتروسایتوسیز به داشتن تعداد بیش از حد گلبول قرمز نسبت به پلاسما گفته میشود.
اریتروسایتوسیز باعث میشود که فرد دارای سطوح بالایی از هماتوکریت یا هموگلوبین شود.
- سطح هماتوکریت: هماتوکریت تعداد گلبولهای قرمزیست که فرد در خون خود دارد.
- سطح هموگلوبین: هموگلوبین یک پروتئین حیاتیست که در گلبولهای قرمز یافت میشود.
همانطور که بالاتر اشاره شد به اریتروسایتوسیز، پلیسیتمی هم گفته میشود.
🩸انجام تست چربی خون در خانه با جواب سریع و دقیق🩸
تاثیرات اریتروسایتوسیز بر بدن
اهمیت گلبولهای قرمز در انتقال اکسیژن به نقاط مختلف بدن است. آنها بافتهای بدن را اکسیژنه، تازه و سالم نگه میدارند. داشتن تعداد بیش از حد گلبول قرمز در خون میتواند به شیوههای مختلف و با توجه به دلیلی که دارد، بر روی بدن انسان تاثیرگذار باشد. بعضی از این تاثیرات ملایم و بعضی دیگر سلامتی فرد را به خطر میاندازند. بسیاری از افراد تنها نشانههای ناراحت کننده موقت مانند سردرد یا خستگی مزمن را تجربه میکنند. دلایل جدیتر اریتروسایتوسیز ممکن است منجر به بیش از حد غلیظ شدن خون شده و ریسک ابتلا به لختههای خونی و سکته را افزایش دهند.
صحبت با پزشک متخصص و شناسایی دلیل ایجاد غلظت خون میتواند اهمیت زیادی داشته باشد چرا که در این صورت میتوانید بهترین روش درمانی ممکن را دریافت کرده و از عوارض جانبی خطرناک آن دوری نمایید.
انجام آزمایش انعقاد خون به راحتی در منزل و در کمترین زمان
انواع غلظت خون
اریتروسایتوسیز بر اساس ترکیب خونی که منجر به تجمع بیش از حد گلبولهای قرمز میشود، دسته بندی میکنند.
- اریتروسایتوسیز کامل، منجر به تجمع بالای گلبولهای قرمز میشود چرا که در این حالت فرد نسبت به حالت عادی، گلبولهای قرمز بیشتری دارد.
- اریتروسایتوسیز نسبی، زمانیست که فرد دارای غلظت خون است به این دلیل که نسبت به تعداد گلبولهای قرمز درون خون خود، پلاسمای کافی ندارد. به عنوان مثال، دیهیدرات بودن بدن انسان ممکن است منجر به کمبود مایعات یا پلاسمای کافی درون خون وی شود.
اریتروسایتوسیز کامل دلایل ایجاد کننده متنوعتری نسبت به اریتروسایتوسیز نسبی دارد. در واقع دلایل ایجاد کننده غلظت خون کامل را به دو دسته اصلی و ثانویه تقسیم میکنند.
اریتروسایتوسیز اصلی
اریتروسایتوسیز اصلی نتیجه وجود مشکل در بافت اسفنجی درون استخوانهای انسان که مغز استخوان نامیده میشود، است. مغز استخوان ناحیه اصلی درون بدن انسان است و جائیست که گلبولهای قرمز ساخته میشوند.
در غلظت خون اصلی، تولید گلبول قرمز در مغز استخوان به دلیل یک نقص ژنتیکی در سلولهایی که تبدیل به گلبول قرمز میشوند، افزایش پیدا میکند. به این سلولهای دچار نقص شده سلول اصلی یا سلول پیشرو هم گفته میشود. نقص ژنتیکی در واقع بروز خطا در کدی از سلول است که نحوه رفتار آن را تعیین میکند. یک نقص ژنتیکی میتواند منجر به تقسیم غیرقابل کنترل سلول شده که نتیجه آن وجود بیش از حد گلبولهای قرمز است.
نقص ژنتیکی میتواند توسط جهشها در طول زمان رخ دهد (اکتسابی) یا ممکن است یک فرد با این نقص از اول به دنیا بیاید. (ارثی)
- اریتروسایتوسیز اصلی اکتسابی: شایعترین مدل اریتروسایتوسیز اصلی اکتسابی بیماری پلیسیتمی ورا (Polycythemia Vera) است. این بیماری را گاهی خود با خود اریتروسایتوسیز اشتباه میگیرند، اما شرایط این دو با یکدیگر یکسان نیست. در عوض، پلیسیتمی ورا نوع خاصی از اریتروسایتوسیز است و در واقع یکی از جدیترین بیماریهایی است که میتواند در زمینه غلظت خون وجود داشته باشد.
- اریتروسایتوسیز اصلی ارثی: همانطور که گفته شد ممکن است هر شخص از والدین خون ژنهای جهش یافتهای را به ارث برده باشد که منجر به تولید بیش از حد گلبولهای قرمز توسط مغز استخوان وی شوند.
اریتروسایتوسیز ثانویه
اریتروسایتوسیز ثانویه نتیجه بروز مشکلاتی است که در خارج از مغز استخوان هستند. بیشتر این موارد شامل تولید بیش از حد یک هورمون به نام اریتروپوئیتین (EPO) توسط بدن میشوند. مانند تمامی هورمونهای دیگر، EPO هم یک پیام رسان شیمیایی است. EPO به مغز استخوان پیام ساخت گلبولهای قرمز بیشتر را میرساند.
به عنوان مثال، شرایطی که منجر به کمبود اکسیژن بدن شما میشوند، مانند بیماریهای مربوط به ریه، بدن شما را به ساخت EPO بیشتر تشویق میکنند. EPO به مغز استخوان پیام ساخت گلبولهای قرمز بیشتر را میدهد و در نتیجه گلبولهای قرمز ساخته شده بیشتر، اکسیژن بیشتری را به بافتهای بدن میرسانند. با اریتروسایتوسیز ثانویه، تولید گلبولهای قرمز بیش از حد است.
لازم به ذکر است که بعضی از شرایط ژنتیکی هم میتوانند باعث ایجاد اریتروسایتوسیز ثانویه شوند، برعکس مدل اصلی غلظت خون، این جهشها شامل جهشهای ژنتیکی در مغز استخوان نیستند.
سطوح لازم برای تشخیص اریتروسایتوسیز
بسیاری از فاکتورها هستند که میتوانند بر روی غلظت خون نرمال تاثیرگذار باشند. سن، جنسیت و حتی ارتفاعی از سطح دریا که بر روی آن زندگی میکنید در این مورد نقش ایفا میکنند.
اریتروسایتوسیز با بالا رفتن سطح هماتوکریت و یا هموگلوبین در خون بزرگسالان ایجاد میشود. سطح این دو مورد را میتوان با انجام آزمایش خون مشخص کرد.
مردان
- هماتوکریت: بیشتر از 50 درصد
- هموگلوبین بیشتر از 5 g/Dl
زنان
- هماتوکریت: بیشتر از 45 درصد
- هموگلوبین بیشتر از 3 g/Dl
نشانهها و علائم اریتروسایتوسیز نسبی
نداشتن مایعات در بدن به مقدار کافی میتواند منجر به اریتروسایتوسیز نسبی شود. استفراغ، اسهال و دارویی تحت عنوان دیورتیک میتوانند منجر به وجود مقدار کمی مایعات در خون افراد شوند. دیورتیک به کلیه انسان کمک میکند که آب را به بیرون از بدن حرکت دهد. در صورتی که شخص فشار خون بالا داشته باشد یا مایعات زیادی در بدن وی باقی مانده باشند، باید از دیورتیک استفاده نماید.
نشانهها و علائم اریتروسایتوسیز کامل
در این قسمت، غلظت خون اصلی و ثانویه در علائم با یکدیگر متفاوت هستند.
نشانههای اریتروسایتوسیز اصلی
غلظت خون اصلی معمولاً نتیجه جهش ژنتیکی در مغز استخوان است و دلایل ایجاد آن شامل موارد زیر میشوند:
- پلیسیتمی ورا و دیگر نئوپلاسمهای بیشتکثیری مغز استخوان: نئوپلاسمهای بیشتکثیری مغز استخوان (که به آن بیماریهای بیشتکثیری مغز استخوان هم گفته میشود) شرایطی هستند که منجر به ایجاد گلبولهای قرمز بیش از حد در مغز استخوان میشوند. پلیسیتمی ورا شایعترین مدل بیماری بیشتکثیری مغز استخوان است که به اریتروسایتوسیز ارتباط دارد.
- جهشهای ژنتیکی به ارث رسیده: شما ممکن است با جهشهای ژنتیکی به دنیا آمده باشید که منجر به ساخت بیش از حد گلبولهای قرمز در مغز استخوان شما شود.
اریتروسایتوسیز ثانویه
اریتروسایتوسیز ثانویه معمولاً شامل سطوح بالایی از EPO است و دلایل آن شامل موارد زیر هستند:
- شرایطی که اکسیژن بافتها را کاهش میدهند: شرایط متعددی هستند که میتوانند باعث شوند که اکسیژن بدن انسان کم شود. در واکنش به این حالت، سطح EPO در بدن افزایش پیدا میکند و گلبولهای قرمز بیشتری ساخته میشوند. این شرایط شامل بیماریهای مربوط به ریه، قلب و آپنه انسدادی خواب (Sleep Apnea) میشوند. گروهی از شرایط که هموگلوبینوپاتی نامیده میشوند هم میتوانند منجر به اریتروسایتوسیز ثانویه شوند. این شرایط توسط مشکلات مربوط به هموگلوبین، پروتئین حیاتی که سازنده گلبولهای قرمز است، ایجاد میشوند.
- مشکلات کلیه و پیوند آن: تنگی شریان کلیوی (Renal Artery Stenosis) و هیدرونفروز (Hydronephrosis) بیماریهای کلیوی هستند که منجر به اریتروسایتوسیز ثانویه میشوند. این اتفاق همچنین ممکن است بعد از پیوند کلیه هم رخ دهد.
- تومورها: بعضی از تومورها منجر به ترشح بیش از حد EPO میشوند. تومورهای سرطانی مانند سرطان سلول کلیوی (Renal Cell Carcinoma)، همانژیوم بلاستوم ( Hemangioblastoma)، کارسینوم هپاتوسلولار (Hepatocellular Carcinoma) و کارسینوم پاراتیروئید (Parathyroid Carcinoma) تومورهایی هستند که این اتفاق را رقم میزنند. تومورهای غیرسرطانی، فیبروم رحم (Uterine Fibroids)، فئوکروموسیتوما (Pheochromocytoma) و مننژیوم (Meningioma) هم ممکن است سطح EPO بدن را افزایش دهند.
- آلوده شدن به کربن مونواکسید و سیگار کشیدن: آلوده شدن به کربن مونواکسید اکسیژن بافتهای بدن انسان را کاهش میدهد. سیگار کشیدن بیش از حد هم میتواند منجر به آلوده شدن به کربن مونوکسید شود.
- داروها و مواد مخدر: استروئیدهای آنابولیک و دیگر مواد افزایش دهنده عملکرد بدن که در ورزشهای مختلف استفاده میشوند میتوانند منجر به اریتروسایتوسیز ثانویه شوند. تزریق تستوسترون به بدن هم میتواند شانس درگیر شدن با اریتروسایتوسیز را افزایش دهد.
🩸انجام تست سرطان خون در خانه با پیشرفتهترین امکانات پزشکی🩸
علائم اریتروسایتوسیز
نشانهها و علائم این عارضه با توجه به دلیل ایجاد آن مشخص میشوند. به عنوان مثال، دلایل ثانویه ایجاد اریتروسایتوسیز ممکن است شامل علائم زیر باشند:
- سردرد
- گیجی
- مشکل در خوابیدن
- ضعف و خستگی مزمن
👶🏻انجام تست بارداری با خون در منزل، کاملا بهداشتی و ایمن👶🏻
دلایل اولیه ایجاد اریتروسایتوسیز ممکن است شامل علائم زیر باشند:
- فشار خون بالا
- عرق کردن به هنگام خواب
- کاهش وزن غیرقابل توضیح
- درد، ورم و شکنندگی مفاصل
- مشکلات مربوط به خونریزی، مانند خونریزی دائم از بینی و کبود شدن بی دلیل نقاط مختلف بدن
- حس خارش در پوست که در صورت تماس با آب گرم بدتر هم میشود
- احساس سوزش و قرمزی در صورت، دستها یا پاها
تشخیص عارضه
پزشک متخصص ممکن است برای مشخص کردن دلیل ایجاد غلظت خون بالا تستهای مختلفی را انجام دهد. برای شروع، پزشک میتواند با پرسیدن سوالاتی در مورد سوابق پزشکی، داروهای استفاده شده، سبک زندگی و علائم، گزینه اریتروسایتوسیز نسبی را از میز حذف کند. همچنین میتواند این کار را با معاینه فیزیکی هم انجام دهد.
💉 تشخیص ایدز در خانه با پیشرفتهترین امکانات پزشکی در آسان تست💉
قدم بعدی تشخیص اولیه یا ثانویه بودن اریتروسایتوسیز است. علاوه بر در نظر گرفتن اطلاعات بالا، پزشک ممکن است آزمایشات مختلف دیگری هم انجام دهد.
- شمارش خون کامل: یک آزمایش شمارش خون کامل نشان میدهد که چه تعداد گلبول قرمز در خون شخص وجود دارد و سطح هماتوکریت و هموگلوبین وی در چه حد است.
- آزمایش لکه برداری محیطی خون: در این آزمایش پزشک نمونهای از خون شخص را زیر میکروسکوپ به منظور شناسایی سلولهای غیرعادی مورد بررسی قرار میدهد. سلولهایی که شکل یا اندازه غیرعادی دارند ممکن است نشانهای از نئوپلاسم بیشتکثیری مغز استخوان، مانند پلیسیتمی ورا باشند.
- آزمایش کارایی کبد و کلیه: این آزمایش میتواند بیماریهای مربوط به کلیه یا تومورهایی که منجر به بالا رفتن سطح EPO یا تعداد گلبولهای قرمز میشوند را نشان دهد.
- اکسیمتری نبض: اکسیمتری نبض میزان اکسیژن درون خون انسان را اندازه گیری میکند. در این آزمایش یک سنسور را روی انگشت شخص گذاشته و سطح اکسیژن تعیین میشود. این آزمایش میتواند نشان دهد که غلظت خون فرد مرتبط با مشکلاتی در قلب یا ریه هست یا خیر.
- آزمایش اریتوپوئیتین: سطح EPO بدن انسان میتواند به پزشک در تشخیص این که غلظت خون اولیه یا ثانویه است، کمک کند. در اریتروسایتوسیز اصلی EPO سطح پایینی دارد و در مدل ثانویه سطح بالایی دارد.
- آزمایش ادرار: در آزمایش ادرار، پزشک متخصص نمونه ادرار را برای تشخیص عادی یا غیرعادی بودن بررسی میکند. وجود گلبول قرمز در ادرار ممکن است نشان دهنده مشکل در کلیه که منجر به اریتروسایتوسیز شده است، باشد.
آزمایشات دیگری هم هستند که بعضی از متخصصان از آنها استفاده میکنند، مانند عکس برداری و بایوپسی مغز استخوان در صورتی که به وجود شرایطی مانند پلیسیتمی ورا شک داشته باشند.
درمان عارضه
اکثر دلایل ایجاد اریتروسایتوسیز را نمیتوان درمان کرد. در عوض، روشهای درمانی موجود میتوانند علائم بیماری را کاهش دهند. در صورتی که دچار مدلهای خطرناکتر اریتروسایتوسیز شده باشید، پزشک متخصص ممکن است از روشهای درمانی مخصوص جلوگیری از عوارض این بیماری مانند لخته خون جلوگیری کند.
🩸انجام تست قند خون در منزل با پاسخگویی سریع و دقیق🩸
ممکن است پزشک دوز پایینی از آسپرین را در صورتی که بیمار در ریسک بالایی برای ابتلا به لخته خون قرار داشته باشد، تجویز نماید. همچنین پزشک ممکن است داروهایی که میتوانند تعداد گلبولهای قرمز خون را پایین بیاورند تجویز کند، مانند موارد زیر:
- هیدروکسیکاربامید
- هیدروکسیاورئا
- بوسولفان
- اینترفرون آلفا
- روکسولیتینیب
تجربه شخص از غلظت خون بالا با توجه به دلایل ایجاد آن با دیگران متفاوت است. بسیاری از دلایل ارثی اریتروسایتوسیز اصلی منجر به علائم ملایمی شده و تهدید جانی ندارند. مدلهای خطرناکتر مانند پلیسیتمی ورا اما، نیازمند مراقبتهای ویژه تا آخر عمر هستند.
پیشگیری و مراقبت
مسلماً دنبال کردن دستورالعملهای پزشک متخصص بهترین کاریست که در صورت ابتلا به این عارضه میتوانید انجام دهید. در همین حین، تغییرات سبک زندگی به صورت زیر هم میتواند کمک کننده باشد:
- عدم استعمال دخانیات
- داشتن وزن مناسب
- مدیریت فشار خون بالا
- اجتناب از قرار گرفتن در محیطی که ارتفاع زیادی نسبت به سطح دریا دارد
💊انجام آزمایش hpv در کمترین زمان و پاسخدهی سریع در آسان تست📋
اریتروسایتوسیز یعنی داشتن گلبولهای قرمز بیش از اندازه نرمال در سطح خون. پزشک متخصص دلیل ایجاد این حالت را در صورتی که به آن دچار شوید به شما خواهد گفت. در بعضی موارد، تغییرات ساده سبک زندگی، مانند کم کردن یا قطع استفاده از یک داروی خاص، ممکن است مشکل را حل کند. در صورتی که شرایط جدیتری منجر به ایجاد غلظت خون در بدن شما شده باشد، پزشک متخصص نظارت دقیقی بر شرایط شما خواهد داشت و مطمئن خواهد شد که پروسه درمانی شما به درستی پیش میرود.
سوالات متداول
1 – غلظت خون چیست چطور اتفاق میافتد؟
وجود تعداد بیش از حد گلبولهای قرمز در خون را غلظت خون یا اریتروسایتوسیز مینامند. در صورتی که پلاسمای خون هم کمتر از حالت عادی باشد، باز هم ممکن است اریتروسایتوسیز رخ دهد.
2 – انواع مدلهای غلظت خون چه هستند؟
به طور کلی دو مدل اریتروسایتوسیز کامل و نسبی وجود دارد که غلظت خون کامل خود به دو دسته اریتروسایتوسیز اصلی و اریتروسایتوسیز ثانویه تقسیم میشود.
3 – علائم غلظت خون چیست؟
علائم عارضه در حالت اصلی ممکن است شامل فشار خون بالا، کاهش وزن، درد و ورم مفاصل و … باشد و در حالت ثانویه نشانههایی مانند سردرد، سرگیجه و ضعف و خستگی مزمن دیده میشود.
4 – غلظت خون چگونه درمان میشود؟
متاسفانه بسیاری از مدلهای اریتروسایتوسیز را نمیتوان به طور کامل درمان کرد اما میتوان علائم آنها را کاهش داد. در بعضی موارد از دوز پایینی از آسپرین و در موارد دیگر از داروهایی مانند هیدروکسیکاربامید،هیدروکسیاورئا استفاده میشود.