انواع بیماری‌های مو

تیم تحریریه آسان تست
۱۶ بهمن ۱۴۰۱

انواع بیماری‌های مو

از دست دادن مو را معمولاً به عنوان کچلی یا ریزش مو به حساب می‌آورند. کچلی ممکن است مربوط به یک ناحیه یا نواحی مختلف، با زخم یا بدون زخم باشد. افزایش بیش از حد مو در طرف مقابل می‌تواند به دلیل فاکتورهای هورمونی مختلف (مانند هیرزوتیسم) یا فاکتورهای غیرهورمونی (مانند هایپرتریکوزیس) باشد. ناهنجاری‌های پوست فرق سر ممکن است به از دست دادن مو ربط داشته یا نداشته باشد.

مو تقریباً در تمامی سطوح پوستی بدن انسان بجز کف دست، کف پا، لب و پلک‌ها رشد می‌کند. طول و ضخامت مو با توجه به محل رویش با دیگر نقاط متفاوت است. موی ولوس (Vellus Hair) کوچک، کم رنگ و کوتاه است. در طرف مقابل موی ترمینال یا آندروژنیک مویی تیره، ضخیم و بلند است. ساقه مو با نرخ رشد تقریباً 1 سانتی‌متر در هر ماه با توجه به تقسیم سلولی انجام شده در مغز فولیکول، درون آن رشد می‌کند. سلول‌ها سه لایه ساقه یعنی مدولا، کورتکس و کوتیکول را تشکیل می‌دهند که خود این لایه‌ها از پروتئین کراتین تشکیل شده‌اند. رشد مو به طور کلی یک چرخه رشد را دنبال می‌کند. اگرچه که باید در نظر داشت که فازهای این چرخه در تمامی افراد یکسان نیست و هر فرد ممکن است به صورت تصادفی فازهای مختلفی داشته باشد.

همان‌طور که گفتیم چرخه رشد را به 3 فاز اصلی تقسیم می‌کنند:

آناژن (Anagen): فاز رشد فعال مو
کاتاژن (Catagen): فاز انتقال دو تا سه هفته‌ای که در آن رشد متوقف شده و فولیکول کوچک می‌شود
تلوژن (Telogen): فاز استراحت که یک تا چهار ماه طول می‌کشد.

طول مو به مدت زمان فاز آناژن بستگی دارد. موهای کوتاه بدن (مانند مژه‌ها، ابروها، موی دست‌ها و پاها) فاز کوتاه یک ماهه آناژن دارند. در حالی که موی سر می‌تواند فاز آناژنی بالغ بر 6 سال یا بیشتر داشته باشد.

ریزش مو می‌تواند دلایل فیزیولوژیک، خودایمنی، هورمونی یا پزشکی داشته باشد.

ریزش آناژن که به عنوان Anagen Effluvium شناخته می‌شود مدت زمان متغیری دارد و به طور ناگهانی رخ می‌دهد. دلیل رخ دادن این عارضه بیماری‌های خودایمنی، داروهای خاص یا شرایط ارثی هستند.

ریزش بیش از حد تحت عنوان Telogen Effluvium شناخته شده و معمولاً 2 تا 6 ماه پس از رخ دادن حادثه‌ای که رشد فعال مو را متوقف می‌کند، رخ می‌دهد. این عارضه معمولاً توسط عوامل استرس‌زا مانند موارد زیر ایجاد می‌شود:

تب، کاهش وزن، حاملگی
عمل جراحی، بیماری یا استرس فیزیکی
دارو
عوامل ناشناخته

این اتفاق ممکن است سال‌ها به طول بیانجامد که به این حالت Chronic Telogen Effluvium گفته می‌شود، در این حالت موی پوست سر به رشد خود ادامه داده اما طول کوتاه‌تری نسبت به حالت نرمال دارد.

پوسته شدن مو

پوسته پوسته شدن مو معمولاً امری موقتی بوده و ممکن است به دلیل ریزش موی تلوژن (زمانی که پیاز مو وجود دارد) باشد یا به دلیل آناژن (زمانی که پیاز مو دخیل نیست). همچنین طاسی منطقه‌ای (Alopecia Areata) و یا داروهای بخصوص می‌توانند تحریک کننده این امر باشند.

ریزش موی تلوژن ممکن است بعد از تحریک شدن به وسیله زایمان، کاهش وزن ناگهانی، از دست دادن خون، تب یا استرس به مدت دو تا سه ماه ادامه پیدا کند. پوسته شدن مو ممکن است ماه‌ها به طول بیانجامد اما برای این که دسته موها دوباره ظاهر گذشته خود را پیدا کند، ممکن است فرد مجبور باشد چندین سال صبر کند.

ریزش موی تلوژن مزمن زمانی ایجاد می‌شود که چرخه مو به قدری سرعت گرفته باشد که فاز آناژن بسیار کوتاه‌تر از حالت عادی شده و فرصتی برای شناسایی و درمان کمبود آهن و هایپرتیروئیدیسم وجود ندارد. این مورد در کودکان بسیار نادر بوده و بیشتر برای خانم‌هایی که کچلی غیرآندروژنی دارند، رخ می‌دهد.

Diffuse Alopecia

نازکی موی پراکنده در بزرگسالان معمولاً به دلیل طرح کچلی آقایان که وابسته به آندروژن است. این اتفاق به ندرت در میان نوجوانان می‌افتد. اگرچه که نازکی پراکنده مو ممکن است به همراه بیماری‌های داخلی مانند لوپوس اریتماتوسوس سیستمی یا سیفیلیس باشد. موی نازک شکننده همچنین ممکن است به همراه کمبود آهن در بدن باشد. در عین حال موی زمخت خشک ممکن است به علت هایپرتیروئیدیسم رخ دهد اما، در غیاب دیگر علائم و نشانه‌ها، می‌توان علت آن را طاسی منطقه‌ای هم دانست.

طاسی متمرکز (Localised Alopecia)

جلوی کچلی را می‌توان گرفت، اگرچه به مرحله زخمی شدن برسد معمولاً دائمی خواهد بود. طاسی منطقه‌ای را می‌توان به عنوان شایع‌ترین دلیل طاسی متمرکز در یک یا چند منطقه سر به حساب آورد. این یک بیماری پوستی خودایمنی است و بیشتر در میان افرادی که خود یا خانواده‌شان سابقه ابتلا به پیسی، دیابت و تیروئید داشته‌اند، شایع است. همچنین این بیماری در افرادی که به سندروم داون مبتلا هستند هم مشاهده می‌شود. اگرچه که هر کسی با هر سنی می‌تواند به این عارضه دچار شود، اما معمولاً این اتفاق در سنین کودکی یا نوجوانی رخ می‌دهد.

در طاسی منطقه‌ای قسمت فرق سر حالت عادی دارد، اما ممکن است بخش‌هایی در سر وجود داشته باشد که به صورت مجزا موهای کمتری داشته و ظاهر آن شبیه به دایره‌های توخالی باشد.

در 5 درصد موارد تمام موهای سر از دست می‌رود که به آن طاسی کامل (Alopecia Totalis) و در 1 درصد موارد موهای بدن هم به طور کامل از دست می‌روند که به آن طاسی کلی (Alopecia Universalis) گفته می‌شود. در 80 درصد موارد طی چند ماه رشد مو دوباره شروع می‌شود، اما ممکن است ریزش مو در نقطه‌ای دیگر از بدن شروع شود. در صورتی که کودکان به این بیماری مبتلا شوند شرایط کمی بد می‌شود، چرا که ریزش موی اولیه به شدت قوی است و بر روی نواحی مودار صورت هم تاثیر جدی می‌گذارد، همچنین در این حالت ناخن‌ها هم ممکن است دچار آسیب شده و برآمده و کج و معوج شوند.

از آن‌جایی که رشد دوباره ممکن است دوباره در هر مرحله‌ای شروع شود، ممکن است فرد دچار این توهم شود که روش‌های درمانی به خوبی در حال جواب دادن هستند. این موضوع باعث می‌شود که ارزیابی واقعی اثر داروها سخت شود. طاسی متمرکز در کودکان را توسط کرم‌های استروئید تاپیکال یا ژل‌های بخصوص کنترل می‌کنند. کودکانی که نزدیک به سنین نوجوانی هستند ممکن است به صورت هفتگی بین 6-8 بار مجبور به تزریق کورتیکواستروئید شوند.

ناهنجاری‌های ساقه مو

این ناهنجاری‌ها بسیار نادر بوده و توسط میکروسکوپ‌های نوری یا الکترونی شناسایی می‌شوند. این بیماری به شکل موهای نازک، کوتاه و کم پشت در کودکان دیده می‌شود. شایع‌ترین مدل‌های این ناهنجاری‌ها عبارت‌اند از:

Monilethrix: موی دانه دانه شده
Pili Torti: موی درهم تنیده شده

بیماری‌های پوستی که روی پوست سر تاثیرگذار هستند

بیماری‌های پوستی که بر روی پوست سر تاثیرگذارند ممکن است منجر به ریزش مو نشوند، اگرچه که در صورتی که بیماری بسیار حاد باشد، ریزش مو هم ممکن می‌شود. شایع‌ترین بیماری‌هایی که می‌توانند در این موضوع موثر باشند عبارتند از:

شوره: ریزش موی پراکنده
درماتیت سبوره‌ای (Seborrhoeic Dermatitis): قسمت‌های کوچک دارای سوزش بر روی سطح سر با رنگ زرد
پسوریازیس (Psoriasis): نواحی اریتماتوس شده پراکنده یا متمرکز با سطح نقره‌ای رنگ
پیتریازیس آمیانتاسه (Pityriasis Amiantacea): دارای سطح چسبان به دلیل وجود پسوریازیس یا درماتیت سبوره‌ای در لایه زیرین
شپش سر: تخم شپش یا شپش‌های بالغ بر روی ساقه مو که منجر به نقاط خونریزی کننده و خراش پوستی می‌شوند.
لیکن سیمپلکس (Lichen Simplex): نواحی مشخص و واضح به شدت خارش کننده که معمولاً در پس سر ظاهر می‌شوند.
فولیکولیتیس (Folliculitis): جوش‌های چرکی فولیکولار که در نواحی مختلف پخش شده‌اند.

موی بیش از اندازه (Excessive Hair)

هیرسوتیسم (Hirsutism) به رشد بیش از اندازه مو گفته می‌شود که در بانوان در ناحیه ریش و دور نوک سینه‌ها و در آقایان معمولاً در قسمت بالای اندام تناسلی دیده می‌شود. این ناهنجاری بیشتر در میان اروپایی‌های دارای پوست تیره یا زنان خاورمیانه‌ای رایج است.

علت ایجاد این ناهنجاری تبدیل موی نازک عادی در نواحی گفته شده به موی ضخیم و درشت توسط آندروژن‌هاست. این آندروژن‌ها می‌توانند اندوژن یا اکسوژن باشند. آندروژن بیش از حد همچنین می‌تواند منجر به مردسانی (Virilism)، وقفه در عادت ماهانه خانم‌ها (Amenorrhoea) و ناباروری شود.

طاسی آندروژنتیک (Androgenetic Alopecia)

این معضل که به نام الگوی طاسی هم شناخته می‌شود که به معنی ریزش موی ژنتیکی یا ارثی است و 95 درصد موارد را تشکیل می‌دهد. این عارضه در مراحل قابل پیشبینی در بانوان و آقایان رخ می‌دهد و به نظر با بالا رفتن سن پیشرفته‌تر می‌شود.

الگوی طاسی مردانه معمولاً از شقیقه‌ها شروع می‌شود و خط مو حالتی شبیه به حرف M پیدا می‌کند. این مدل ریزش مو همچنین موجب کچلی در قسمت بالایی سر می‌شود.

الگوی طاسی زنانه معمولاً با نازک شدن و ریزش کند موها در همان منطقه شروع می‌شود. این موضوع در صورت عدم جلوگیری می‌تواند منجر به نازک شدن و ریزش تمام موها شود.

طاسی کششی (Traction Alopecia)

این عارضه مربوط به از دست دادن مو به دلیل کشش دائم است که می‌تواند از طریق مدل موهای مختلف، بافت مو، پنس مو و دیگر اکسسوری‌های مربوط به مو که می‌توانند بر روی فولیکول‌ها تاثیرگذار باشند، ایجاد شود. همچنین عادت‌های عصبی که منجر به کشیدن مو هم می‌شوند در این موضوع دخیل هستند.

ریزش موی تلوژن (Telogen Effluvium)

داشتن تجربه‌ استرس‌زا می‌تواند منجر به ریزش موی موقتی شود. به این دلیل که استرس تعداد زیادی از فولیکول‌های مو را وادار به وارد کردن به مرحله طبیعی تلوژن می‌کند. خوشبختانه، رشد موی طبیعی در چرخه رشد بعدی دوباره ادامه پیدا می‌کند.

ریزش موی آناژن (Anagen Effluvium)

این عارضه مربوط به از دست دادن ناگهانی موها در زمانی که فولیکول‌ها در مرحله آناژن هستند، است. این معضل در افرادی که دچار سرطان بوده و درگیر شیمی درمانی و اشعه درمانی برای درمان آن هستند. چرا این اتفاق رخ می‌دهد؟ به این دلیل که شیمی درمانی و اشعه درمانی به دنبال نابود کردن سلول‌هایی هستند که به صورت رشد کرده و تقسیم می‌شوند، مانند سلول‌های سرطانی، مشکل این‌جاست که سلول‌های مو هم ممکن است به سرعت تقسیم شده و رشد کنند.

ریزش موی ناگهانی و قابل توجه طی چندین ماه یا سال همچنین می‌تواند به عنوان عوارض جانبی بعضی از داروها مانند داروهای رقیق کننده خون، دیورتیک‌ها، داروهای آکنه و قرص‌های کنترل بارداری به حساب بیاید.

شکستن ساقه مو

این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که بخشی از مو می‌شکند، اما انتهای رشد کننده مو در فولیکول باقی مانده و به رشد ادامه می‌دهد که نتیجه آن نازک شدن آن است. شکستن ساقه مو ممکن است به دلیل مدل موهای غیرعادی، استفاده از مواد شیمیایی متفاوت ( مانند رنگ کردن یا صاف کردن)، قرار گرفتن در معرض تابش خورشید، کلر موجود در آب استخر یا کمبود مواد معدنی رخ دهد.

ریزش مو می‌تواند خسته کننده بوده و کیفیت زندگی را پایین آورده و منجر به مشکلات احساسی شود. از دست دادن موی سر شانس قرار گرفتن در معرض تابش مستقیم فرابنفش خورشید و بیماری‌های مرتبط با آن را افزایش می‌دهد. در نظر گرفتن سابقه فرد و معاینه کامل پوست می‌تواند در شناسایی دلیل کمک کننده باشد. تست‌های دیگر شناسایی دلیل ریزش مو می‌توانند شامل تست پلاک مو به وسیله تریکوگرام برای شناسایی نسبت موهای آناژن و تلوژن، آزمایش لامپ Woods، پاکسازی جوش‌های چرکی روی پوست سر و آزمایش خون باشند.

جلوگیری از ریزش مو اهمیت زیادی دارد. به حداقل رساندن آسیب‌های ساقه مو از طریق تغییر سبک زندگی در این زمینه بسیار مهم است. به عنوان مثال، ممکن است به بیمار پیشنهاد شود که برای خشک کردن موهای خود به جای استفاده از سشوار، از یک حوله استفاده کند، از داروهای شیمیایی کمتر استفاده کرده و از مدل موهای سفت و تنگ به منظور جلویگیری از آسیب‌های فیزیکی خودداری کند. شناسایی ریزش مو بسته به علت این اتفاق متفاوت است. طاسی پولک مانند (Scarring Alopecia) غیرقابل بازگشت است. ریزش موی آناژن و تلوژن با گذشت زمان به حالت قبل بازمی‌گردند، درمان الگوی طاسی (Pattern Alopecia) در مراحل اولیه می‌تواند به کاهش سرعت نازک شدن موها کمک کند.

مو هم در بانوان و هم در آقایان از بخش‌هایی است که وجود آن تفاوت بسیار زیادی در ظاهر ایجاد می‌کند. طبیعتاً هیچ انسانی در روی کره زمین وجود ندارد که ریزش مو را دوست داشته باشد. بنابراین مراقبت درست از موها و تقویت آن‌ها به وسیله مواد مختلف می‌تواند بهترین کاری باشد که می‌توانیم درباره جلوگیری از ریزش مو انجام دهیم.

در نهایت حتی در صورت ریزش موها، روش‌هایی مانند کاشت موی سر و ابرو می‌توانند به بازگرداندن چهره واقعی شما کمک کنند.

سوالات متداول

ریزش مو به چه عواملی بستگی دارد؟

ریزش مو انواع متفاوتی دارد که می‌توانند مربوط به یک یا چند ناحیه باشند و به دنبال خود زخم‌های پوستی را به دنبال داشته یا نداشته باشند. شایع‌ترین بیماری‌های ریزش مو طاسی منطقه‌ای و طاسی متمرکز هستند.