کدام سرطان‌ها ارثی هستند و منجر به ریزش مو می‌شوند؟

سرطان یک بیماری ژنتیکی است. این اتفاق با ایجاد تغییرات در ژن‌هایی که کنترل کننده رشد و تقسیم سلول‌ها هستند رخ می‌دهد. سلول‌ها همان‌طور که می‌دانید ساختارهای تشکیل دهنده بدن انسان هستند. هر سلول دارای یک کپی از ژن‌های انسان است، که در واقع دستورالعمل‌های سلول هستند.

تغییرات DNA، فرقی نمی‌کند که یک اشتباه تصادفی باشد یا یک ماده سرطان‌زا، ممکن است در هر زمانی رخ دهد حتی زمانی که در رحم هستیم. در حالی که اکثر تغییرات ژنتیکی به خودی خود آسیب زننده نیستند، اما ترکیبی از تغییرات ژنتیکی در طول چند سال می‌توانند سلول‌های سالم را به سلول‌های سرطانی تبدیل کنند. عمده سرطان‌هایی که رخ می‌دهند کاملاً شانسی و در نتیجه این پروسه در طول چندین سال ایجاد می‌شوند.

آیا سرطان ارثی است؟ 

خود سرطان نمی‌تواند از والدین به کودکان منتقل شود و تغییرات ژنتیکی در سلول‌های تومور هم نمی‌توانند به کودکان منتقل شوند. اگرچه که تغییر ژنتیکی که ریسک سرطان را افزایش می‌دهد می‌تواند در صورتی که در تخمک‌ها یا اسپرم‌های والدین وجود داشته باشد، به کودکان انتقال یابد.

به عنوان مثال؛ در صورتی که یکی از والدین ژن جهش یافته BRCA1 و BRCA2 را به کودک خود منتقل کند، این کودک ریسک بسیار بالاتری برای ابتلا به سرطان سینه و دیگر سرطان‌ها نسبت به دیگران دارد.

به همین دلیل است که بعضی اوقات در بعضی از خانواده‌ها موارد سرطانی زیاد دیده می‌شود. بیشتر از 10 درصد سرطان‌ها ممکن است توسط به ارث بردن ژن‌های جهش یافته ایجاد شوند.

به ارث بردن یک ژن سرطانی بدین معنی نیست که قطعاً به سرطان مبتلا می‌شوید، تنها بدین معنیست که ریسک بالاتری برای ابتلا به این بیماری دارید.

سندرم سرطان فامیلی چیست؟ 

سندرم سرطان فامیلی، که تحت عنوان سندرم سرطان ارثی هم شناخته می‌شود، یک ناهنجاری نادر است که در آن اعضای خانواده ریسک بالاتر از حالت میانگین برای ابتلا به انواع مشخصی از سرطان دارند. سندرم‌های سرطان خانوادگی توسط متغیرهای ژنتیکی به ارث رسیده در بعضی از ژن‌های مرتبط با سرطان ایجاد می‌شوند.

در بعضی از سندرم‌های فامیلی، افراد درگیر در سنین پایین دچار سرطان و یا دیگر بیماری‌های غیرسرطانی می‌شوند. به عنوان مثال، پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی (Familial Adenomatous Polyposis) یک سندرم سرطان فامیلی است که توسط تغییرات ژنتیکی به ارث رسیده در ژن APC ایجاد می‌شود. افرادی که دارای این بیماری هستند شانس بسیار بالایی در ابتلا به سرطان روده بزرگ در سنین جوانی و همچنین دیگر سرطان‌ها در مراحل بعد دارند.

اگرچه لازم به ذکر است که تمامی سرطان‌هایی که در یک خانواده مشاهده می‌شوند لزوماً به سندرم سرطان خانوادگی مربوط نیستند. محیط یا عادت‌های مشترک، مانند قرار داشتن در معرض آلودگی هوا یا استعمال تنباکو ممکن است منجر به ایجاد سرطان مشابه در افراد یک خانواده شوند.

همچنین چند نفر از اعضای یک خانواده ممکن است به سرطان‌های رایجی مانند پروستات، آن هم کاملاً شانسی مبتلا شوند. سرطان همچنین ممکن است خانواده‌ای را با خود درگیر کند که هر کدام از اعضای آن دارای ترکیبی از متغیرهای ژنتیکی هستند که هر کدام از این متغیرها ریسک کوچکی برای ابتلا به این بیماری دارند.

تغییرات ژنتیکی چطور باعث ایجاد سرطان می‌شوند؟ 

تغییرات ژنتیکی در صورتی که نحوه رشد و تکثیر سلول‌ها را تغییر دهند، می‌توانند منجر به سرطان شوند. اکثر تغییرات DNA سرطان‌زا در ژن‌ها رخ می‌دهند، یعنی بخش‌هایی از DNA که دستورالعمل‌های ایجاد پروتئین یا RNAهای مخصوص مانند microRNA را انتقال می‌دهند.

به عنوان مثال؛ بعضی از تغییرات DNA سطح پروتئین‌هایی که به سلول دستور رشد می‌دهند را تغییر می‌دهند. دیگر تغییرات DNA سطح پروتئین‌هایی که به سلول دستور توقف رشد می‌دهند را کاهش می‌دهند و بعضی دیگر از این تغییرات DNA جلوی پروتئین‌هایی که به سلول در صورت آسیب دیدن دستور تخریب می‌دهند را می‌گیرند.

به منظور این که یک سلول سالم به سلولی سرطانی تبدیل شود، دانشمندان معتقد هستند که باید بیشتر از یک تغییر DNA رخ دهد. افرادی که یک تغییر ژنتیکی سرطانی را به ارث برده‌اند به تغییرات اضافی کمتری برای ابتلا به این بیماری نیاز دارند. اگرچه که ممکن است هیچوقت این تغییرات لازم در بدن آن‌ها رخ ندهد و به سرطان مبتلا نگردند.

زمانی که سلول‌های سرطانی تقسیم می‌شوند، در طی این پروسه دچار تغییرات DNA بیشتری می‌گردند. دو سلول سرطانی درون یک تومور ممکن است تغییرات DNA متفاوتی نسبت به یکدیگر داشته باشند. علاوه بر این، هر فرد مبتلا به سرطان ترکیب منحصر به فردی از تغییرات DNA را درون ژن خود دارد.

انواع مختلفی از تغییرات ژنتیکی می‌توانند منجر به سرطان شوند. یک تغییر ژنتیکی، که به آن جهش DNA یا متغیر ژنتیکی هم گفته می‌شود، به تغییری در کد DNA گفته می‌شود، مانند تغییر حروف یک جمله در یک DNA.

بعضی از متغیرها تنها بر روی یک حرف از DNA تاثیر می‌گذارند، که به آن نوکلئوتید گفته می‌شود. یک نوکلئوتید ممکن است گم شود و یا توسط نوکلئوتیدی دیگر جایگزین گردد. به این امر جهش نقطه‌ای گفته می‌شود. به عنوان مثال، تقریباً 5 درصد از افرادی که به سرطان مبتلا هستند دارای یک جهش نقطه‌ای در ژن KRAS هستند که حرف G در DNA را با A عوض می‌کند. این تغییر یک حرفی باعث ایجاد یک پروتئین KRAS غیرعادی می‌شود که به سلول‌ها دستور رشد دائم را می‌دهد.

تغییرات ژنتیکی سرطان‌زا همچنین ممکن است در جملات و طبقه بندی‌های مختلف DNA رخ دهند، بعضی اوقات بخش‌های بزرگی از DNA پاک یا کپی می‌شوند و حتی ترتیب آن‌ها عوض می‌شود. به این تغییرات بازآرایی کروموزومی گفته می‌شود.

به عنوان مثال؛ شدیدترین موارد لوکیمیای مغز استخوان (یک نوع سرطان خون) توسط بازآرایی کروموزومی که بخشی از ژن BCR در کنار ژن ABL قرار می‌دهد، رخ می‌دهد. این بازآرایی یک پروتئین غیرعادی را تحت عنوان BCR-ABL بوجود می‌آورد که باعث می‌شود سلول‌های سرطانی به صورت غیرقابل کنترل رشد کنند.

بعضی از تغییرات ژنتیکی سرطان‌زا در خارج از ژن‌ها رخ می‌دهند، در واقع در بخش‌هایی از DNA که مانند دکمه‌های On و Off برای ژن‌های نزدیک عمل می‌کنند. به عنوان مثال، بعضی از سلول‌های سرطانی مغزی دارای چند کپی از دکمه‌های On در کنار ژن‌هایی که دستور رشد سلول را می‌دهند، دارند.

انواع سرطان‌های ارثی 

همان‌طور که ابتدای مقاله اشاره کردیم، به طور کلی هیچ چیزی به اندازه شانس در ابتلا به سرطان موثر نیست. در واقع بزرگترین فاکتوری که می‌تواند سرطان را ایجاد کند شانس است اما طبیعتاً مواردی مانند محیط زندگی و لایف استایل و همچنین سابقه وجود سرطان در خانواده می‌توانند این شانس را افزایش دهند. همان‌طور که گفته شد اگر یکی از اعضای خانواده شما به سرطان مبتلا شده باشد، حتماً نمی‌توان گفت که شما هم به این بیماری مبتلا خواهید شد، اما در صورتی که یک سری از تغییرات ژنتیکی و جهش‌های رخ داده در فرد مبتلا به شما هم رسیده باشد، شانس ابتلا به بیماری به نسبت دیگران برایتان بیشتر خواهد بود.

مواردی که در لیست پایین مشاهده می‌کنید، انواع سرطان‌هایی هستند که در صورت وجود در یک خانواده، ممکن است به فرزندان و نسل‌های بعد هم سرایت کنند. در صورتی که شخصی از خانواده شما دارای این سرطان‌هاست، بهتر است که دائماً با پزشک متخصص برای انجام چک آپ‌های لازم در ارتباط باشید.

• سرطان سینه (Breast Cancer)
• سرطان تخمدان (Ovarian Cancer)
• سرطان پروستات (Prostate Cancer)
• سرطان روده بزرگ (Colon Cancer)
• ملانوما (Melanoma)
• سرطان پانکراس (Pancreatic Cancer)
• سرطان شکم (Stomach Cancer)
• سرطان کلیه (Kidney Cancer)
• سرطان تیروئید (Thyroid Cancer)
• سرطان اندومتر (Endometrial Cancer)

شیمی درمانی 

شیمی درمانی روش درمانیست که بسیاری از ما با آن آشنایی داریم. از این روش درمانی برای درمان یا بهبود انواع مختلفی از سرطان‌ها استفاده می‌کنند. اگرچه که اثرگذاری شیمی درمانی به فاکتورهای مختلفی مانند نوع و مرحله سرطان، سلامت کلی بیمار و داروهایی که در این مدت استفاده می‌شوند، بستگی دارد. در بعضی از موارد، از شیمی درمانی به عنوان روش درمانی اصلی سرطان استفاده می‌شود و در موارد دیگر این روش در ترکیبی با روش‌های دیگر مانند جراحی یا اشعه درمانی استفاده می‌شود.

در قسمت پایین می‌توانید لیست پایین می‌توانید رایج‌ترین سرطان‌هایی که به وسیله شیمی درمانی درمان می‌شوند را مشاهده کنید.

• سرطان سینه
• سرطان ریه
• سرطان روده بزرگ
• سرطان خون
• لیمفوما
• سرطان تخمدان
• سرطان بیضه
• سرطان پانکراس

باید در نظر داشته باشید اگرچه که شیمی درمانی می‌تواند در درمان بسیاری از سرطان‌ها اثرگذار باشد، اما درمانی قطعی برای تمامی آن‌ها نیست. اثرگذاری شیمی درمانی ممکن است از بیماری تا بیمار دیگر متفاوت باشد و بعضی از افراد ممکن است عوارض جانبی را تجربه کنند که بر روی کیفیت زندگی آن‌ها موثرند.

سرطان و ریزش مو 

به جز موارد نادری از سرطان‌های پوستی، هیچ نوع سرطانی نیست که به خودی خود بتواند منجر به ریزش مو و کچلی شود. نکته اینجاست که در صورتی که شیمی درمانی یکی از راه‌های درمانی مورد استفاده برای بیمار باشد، آن وقت می‌توان انتظار ریزش مو به طور کامل را داشت.

شیمی درمانی همان‌طور که گفتیم یکی از روش‌های رایج درمان سرطان است که شیوه کار آن کشتن سلول‌هایی است که به سرعت در حال تکثیر هستند. در عین حال، این روش همچنین می‌تواند بر روی سلول‌های سالم که سرعت تکثیر بالایی دارند هم تاثیر بگذارد، مانند سلول‌های فولیکول‌های مو. در نتیجه، شیمی درمانی می‌تواند منجر به ریزش یا نازک شدن موها شود. این ریزش مو نه تنها در سر، بلکه در تمامی نقاط بدن رخ می‌دهد.

داروهای شیمی درمانی به شیوه متفاوتی بر روی فولیکول‌ها اثر می‌گذارند. بعضی از داروها باعث می‌شوند که موها به طور کامل بریزند در حالی که بعضی دیگر ممکن است فقط منجر به نازک و ضعیف شدن موها شوند. میزان پایداری این ریزش مو با توجه به نوع و دوز داروهای شیمی درمانی که توسط بیمار استفاده می‌شوند، تعیین می‌گردد.

ریزش مو ایجاد شده توسط شیمی درمانی معمولاً موقتی بوده و ممکن است در صورت اتمام دوره درمانی، رشد موها دوباره از سر گرفته شوند. اگرچه که ممکن است ماه‌ها زمان ببرد تا موها به اندازه پیش از شیمی درمانی رشد کرده و ضخامت از دست رفته خود را بازیابند. در بعضی از موارد، موها ممکن است به صورت متفاوتی از نظر تکسچر و رنگ به نسبت قبل از دوره درمانی رشد کنند.

باید در نظر داشته باشید که تمامی روش‌های درمانی سرطان منجر به ریزش مو نمی‌شوند و حتی همه افرادی که تحت شیمی درمانی قرار می‌گیرند هم موهای خود را از دست نمی‌دهند. اگر در مورد ریزش مو یا هر عوارض جانبی روش‌های درمانی سرطان نگران هستید، بهتر است با پزشک متخصص خود صحبت کنید تا بتوانید پیشنهادات و پشتیبانی مخصوص به خود را در این دوره دریافت نمایید.

سوالات متداول 

1 – آیا سرطان ارثی است؟ 

سرطان نمی‌تواند به خودی خود از والدین به فرزندان انتقال داده شود. تنها در صورتی که جهش‌های ژنتیکی که منجر به سرطان می‌شوند در اسپرم یا تخمک والدین وجود داشته باشند، می‌توانند به کودک منتقل شوند که خود این امر هم لزوماً به معنی مبتلا شدن فرزند به سرطان نیست. 

2 – کدام سرطان‌ها ارثی هستند؟ 

سرطان‌هایی هستند که در صورت وجود در والدین یک خانواده، ممکن است در فرزندان هم دیده شوند. این سرطان‌ها عبارتند از سینه، تخمدان، پروستات، روده بزرگ، پانکراس و کلیه

3 – آیا سرطان منجر به ریزش مو می‌شود؟

سرطان به تنهایی نمی‌تواند باعث ریزش مو شود به جز یک سری از بیماری‌های پوستی بسیار نادر که در ناحیه سر رخ می‌دهند. تنها روش‌های درمانی سرطان هستند که می‌توانند منجر به ریزش موی موقت یا دائمی شوند.

4 – شیمی درمانی چطور باعث ریزش مو می‌شود؟

وظیفه شیمی درمانی کشتن سلول‌های سرطانی که به سرعت تکثیر می‌شوند است، اما در این مسیر بعضی از سلول‌های سالمی که تکثیر می‌شوند هم ممکن است آسیب ببینند، مانند فولیکول‌های مو. ریزش موی ایجاد شده توسط شیمی درمانی معمولاً موقتی است و پس از اتمام دوره درمانی و بعد از چند ماه به حالت اولیه خود برمی‌گردد.