سرطان دهانه رحم چیست؟ نشانه‌های سرطان رحم، تشخیص و درمان آن

سرطان دهانه رحم چیست؟

سرطان رحم یا سرطان دهانه رحم در واقع رشد سلول‌های غیرعادی در قسمتی از رحم به نام گردن است. شایع‌ترین نوع سرطان دهانه رحم مربوط به کارسینوم سلول‌های سنگفرشی (Squamous Cell Carcinoma) است که تقریباْ ۷۰ درصد از موارد را تشکیل می‌دهد. ادنوکارسینوما (Adenocarcinoma) شیوع کمتری دارد (تقریباْ‌ ۲۵ درصد از موارد)‌ و تشخیص آن هم سخت‌تر است چرا که از قسمت‌های بالایی گردن رحم شروع می‌شود.

میزان ابتلا به این بیماری از سال ۱۹۹۱ با تاسیس انجمن مراقبت از سرطان دهانه رحم و همچنین برنامه واکسیناسیون ویروس پاپیلوما انسانی (HPV) در سال ۲۰۰۷ کاهش چمشگیری داشته است. شانس زنده ماندن پس از مبتلا شدن به این بیماری برای حداقل ۵ سال پس از تشخیص، ۷۴ درصد است.

نشانه‌های سرطان دهانه رحم

تغییرات پیش از سرطان در سلول‌های رحم به ندرت منجر به بروز نشانه‌ها می‌شوند. تنها راه برای این که بدانیم سلول‌های غیرعادی در رحم وجود دارند که ممکن است به توده سرطانی تبدیل شوند، انجام آزمایش رحم است. اگر تغییرات ابتدایی در سلول‌ها منجر به سرطان دهانه رحم شود‍، رایج‌ترین نشانه‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:

• خونریزی واژن بین دوره‌های قاعدگی
• خونریزی مربوط به قاعدگی که نسبت به همیشه بیشتر یا طولانی‌تر است
• احساس درد در حین نزدیکی
• خونریزی بعد از نزدیکی
• احساس درد در لگن
• تغییر ظاهری در واژن یا داشتن رنگ یا بوی قوی و غیرعادی
• خونریزی واژن بعد از یائسگی

این علائم می‌توانند نتیجه مشکلات دیگر باشند اما اگر نگران هستید و یا نشانه‌ها را ادامه دار دیدید، بهتر است به دکتر مراجعه نمایید.

پیش سرطان رحم

سلول های ناحیه متغیر (Transformation Zone) به صورت ناگهانی تبدیل به سرطان نمی‌شوند. در عوض سلول‌های عادی ابتدا دچار تغییرات غیرمعمول می‌شوند که به آن‌ها پیش سرطانی (Pre-Cancerous) گفته می‌شود. پزشکان از اصطلاحات مختلفی برای صحبت از این تغییرات پیش سرطانی استفاده می‌کنند؛ مانند نئوپلازی داخلی اپی‌تلیالی دهانه رحم (CIN)، وجود سلول‌های رحمی غیرطبیعی متوسط یا شدید (HSIL) و دیسپلازی (Dysplasia).

زمانی که در آزمایشگاه بر روی سلول‌های سرطانی مشکوک به پیش سرطان تحقیق می‌شود، بر اساس این که چه مقدار از بافت رحم غیرعادی به نظر می‌آید، آن‌ها را در 3 کلاس طبقه بندی می‌کنند.

• در CIN1 (که دیسپلازی ملایم یا سلول‌های رحمی غیرطبیعی کلاس پایین هم نامیده می‌شود)، بخش عمده‌ای از بافت رحم دارای ظاهر غیرمعمول نیست. این حالت پیش سرطانی توسط متخصص خیلی جدی گرفته نمی‌شود.
• در CIN2 یا CIN3 (که دیسپلازی ملایم/شدید یا سلول‌های رحمی غیرطبیعی کلاس بالا هم نامیده می‌شود)، بخش بیشتری از بافت رحم ظاهر غیرعادی دارد؛ وجود سلول‌های رحمی غیرطبیعی کلاس بالا جدی‌ترین نوع پیش سرطان رحم محسوب می‌شود.

اگرچه که سرطان‌های رحم از سلول‌هایی که دچار تغییرات پیش سرطانی می‌شوند، شروع می‌شوند، اما جالب است بدانید که تنها بعضی از خانم‌هایی که نشانه‌های پیش سرطانی را دارند، واقعاً به این بیماری مبتلا می‌شوند. در بسیاری از خانم‌ها سلول‌های پیش سرطانی بدون نیاز به هیچگونه درمان و مراقبت از بین می‌روند. پس می‌توان نتیجه گرفت که درمان پیش سرطان‌های رحم می‌تواند تقریباً از تمامی مدل‌های سرطان دهانه رحم در ادامه پیشگیری نماید.

هدف از آزمایش سرطان رحم پیدا کردن سلول‌های پیش سرطانی یا سرطانی در مراحل اولیه است که بتوان آن‌ها را به راحتی درمان کرد. آزمایش‌هایی که برای شناسایی سرطان رحم انجام می‌شوند،  تست پاپ اسمیر و تست HPV هستند. تست HPV به دنبال عفونت‌های خطرناک ناشی از مدل‌هایی از HPV است که می‌توانند سرطان زا باشند. عفونت‌های HPV درمان خاصی ندارند، اما با استفاده از واکسن می‌توان از مبتلا شدن به آن‌ها در امان بود.

تشخیص سرطان رحم

اگر آزمایشات فرد نشان دهد که وی دارای نشانه‌های سرطان است به یک متخصص جهت انجام آزمایشات بیشتر ارجاع داده می‌شود.

کولوسکوپی به همراه بایوپسی

کولوسکوپی می‌تواند محل قرار گرفتن سلول‌های غیرعادی و شکل ظاهری آن‌ها را در گردن رحم مشخص کند. پروسه به این صورت است که پزشک یک آینه طبی یا سپکولوم را وارد واژن کرده تا بتواند داخل واژن و رحم را به وسیله کولوسکوپ که مانند ذره‌بین عمل می‌کند، مشاهده نماید. این دستگاه در بخش بیرونی واژن قرار داده شده و وارد بدن نمی‌شود.

اگر پزشک متخصص ناحیه مشکوکی را مشاهده نماید، معمولاً قسمتی از بافت آن ناحیه را به عنوان نمونه برمی‌دارد (بایوپسی) تا بتواند توسط یک پاتولوژیست و به وسیله میکروسکوپ روی بافت تحقیق کند.

استفاده از روش LLETZ (Large Loop Excision of The Transformation Zone) یا بایوپسی مخروطی

اگر هر کدام از آزمایش‌های فرد نشان دهنده ایجاد تغییرات پیش از سرطان در سلول‌های رحم باشد، ممکن است لازم باشد که از روش بایوپسی مخروطی یا LLETZ استفاده شود.

LLETZ رایج‌ترین شیوه برای از میان برداشتن بافت رحم برای آزمایش و شروع درمان تغییرات سلولی پیش از سرطان در رحم است. در این روش از سیم گرم شده برای از بین بردن سلول‌های غیرعادی استفاده می‌شود.

بایوپسی مخروطی زمانی می‌تواند مفید واقع شود که سلول‌های غده‌وار درون رحم مشاهده شوند یا فرد، مشکوک به ابتلا به سرطانی که در مراحل اولیه قرار دارد، باشد.

درمان سرطان دهانه رحم

مرحله بندی

اگر سرطان رحم شناسایی شود، مرحله بندی شروع می‌شود. مرحله 1 زمانی است که سلول‌های غیرعادی تنها در بافت رحم شناسایی می‌شوند و مرحله 4 زمانی است که سرطان از لگن پیشتر رفته و به شش‌ها، کبد یا استخوان‌ها سرایت کرده است. مرحله بندی سرطان به پزشک کمک می‌کند که با توجه به شرایط موجود، بهترین شیوه درمانی را اتخاذ نماید.

روش‌های درمانی

سرطان رحم معمولاً درمان‌پذیر است. روش درمانی که برای این بیماری در نظر گرفته می‌شود معمولاً به مواردی مانند اندازه و مدل سرطان، موقعیت قرارگیری آن، پخش شدن یا نشدن آن به بافت‌ها و ارگان‌های مجاور و سلامت کلی فرد بستگی دارد. روش‌های درمانی این بیماری معمولاً شامل جراحی، شیمی درمانی و رادیوتراپی خواهند بود. همچنین ممکن است از داروهای مخصوص برای درمان استفاده شود.

تیم متخصصین درمان سرطان معمولاً به فرد بیمار روش‌های درمانی مختلف را توضیح داده و مزایا و عوارض جانبی هر کدام را خاطرنشان می‌کنند، سپس با نظر خود بیمار بهترین برنامه درمانی را اتخاذ می‌کنند و علاوه بر این در مورد اثری که روش درمانی مورد نظر بر روی میزان باروری فرد خواهد داشت مشورت می‌نمایند.

جراحی

جراحی معمولاً به عنوان درمان اصلی برای سرطان رحم شناخته می‌شود، مخصوصاً اگر سرطان در مراحل اولیه خود شناسایی شود. عمل جراحی در هر مرحله از توده سرطانی شرایط متفاوتی دارد که شامل موارد زیر می‌شود:

• بخشی از رحم – تنها زمانی ممکن است که تومور بسیار کوچک باشد.
• رحم و بخش بالایی واژن – بخش اصلی رحم (Womb) برداشته نمی‌شود، بنابراین احتمال بارداری در آینده وجود خواهد داشت.
• بخش اصلی رحم (هیسترکتومی) – می تواند شامل برداشتن تخمدان و لوله فالوپ باشد.
• گردن رحم، بخش اصلی رحم، تخمدان، لوله فالوپ و تمامی بخش‌های مثانه، روده، واژن یا مقعد – این متد تنها زمانی اجرایی می‌شود که سرطان برگشته باشد و راه درمانی دیگری وجود نداشته باشد.

ریکاوری بعد از جراحی می‌تواند با توجه به نوع آن زمان زیادی را دربر بگیرد.

شیمی درمانی

در شیمی درمانی از داروهای شیمیایی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود.

شیمی درمانی می‌تواند به همراه دیگر روش‌های درمانی به منظور اثربخشی بالاتر ادغام شود، مانند:

• شیمی درمانی به همراه رادیوتراپی که روش اصلی درمان سرطان دهانه رحم است.
• شیمی درمانی قبل از انجام عمل جراحی برای کمک به کوچک‌‌تر کردن تومور سرطانی
• شیمی درمانی بعد از انجام عمل جراحی (که معمولاً با رادیوتراپی نیز همراه است) برای جلوگیری از بازگشت سرطان
• شیمی درمانی در زمانی که سرطان در مرحله پیشرفته قرار دارد، دوباره برگشته است و یا به دیگر بخش‌های بدن بیمار سرایت کرده است.

رادیوتراپی

رادیوتراپی از پرتوهای پرانرژی برای از میان برداشتن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. همچنین از رادیوتراپی نیز مانند شیمی درمانی ممکن است به همراه دیگر روش‌های درمانی استفاده شود، مثلاً:

• به عنوان درمان اصلی در صورتی که تومور سرطانی بزرگ باشد یا به دیگر نقاط بدن سرایت کرده باشد.
• بعد از جراحی، معمولاً به همراه شیمی درمانی به منظور جلوگیری از بازگشت دوباره سرطان
• برای بهبود علائم، مانند خونریزی

رادیوتراپی سرطان رحم می تواند از داخل یا خارج بدن انجام شود.

درمان به وسیله داروهای خاص

اگر سرطان دهانه رحم در بیمار در مراحل پیشرفته قرار گرفته یا دوباره برگشته باشد، درمان وی به وسیله دارویی خاص تحت عنوان بواسیزوماب یا آواستین (Bevasizomab/Avastin) انجام می‌شود.

هدف استفاده از این دارو کوچک کردن توده سرطانی یا جلوگیری از رشد بیشتر آن است.

آزمایش سرطان دهانه رحم

از دسامبر 2017 تست پاپ اسمیر که برای شناسایی سرطان رحم انجام می‌شد توسط برنامه آزمایش رحم جایگزین گردید. در این برنامه، اکثر زنان در بین سنین 25 تا 74 سال هر 5 سال یک بار مورد آزمایش قرار می‌گیرند. اگر فردی قبلاً تست پاپ اسمیر را انجام داده باشد، باید اولین تست HPV را دو سال بعد از آخرین تست پاپ اسمیر خود انجام دهد. اگر نتیجه آزمایش HPV منفی باشد، فرد تا 5 سال بعد آزاد است که تست بعدی را انجام دهد. این تغییرات از زمانی که واکسن مقابله با چند مدل از زیرشاخه‌های HPV معرفی شد، ایجاد شدند. در واقع این شیوه شناسایی خطر سرطان در کنار آزمایش HPV پیش می‌رود تا بتوان از سنین نوجوانی دختران و پسران، آمار ابتلا به این بیماری مهلک را کاهش داد.

پیشگیری

• واکسن HPV: این واکسن از فرد در برابر مدل‌هایی از HPV که تقریباً عامل ابتلا به تمامی مدل‌های سرطان دهانه رحم هستند، محافظت می‌کند. گارداسیل 9 به منظور محافظت از 9 مدل ویروس HPV که علت ایجاد 90 درصد سرطان‌های رحم هستند، ساخته شده است. واکسن HPV معمولاً طی 2 یا 3 دوز به افراد تزریق می‌شود و بیشترین اثرگذاری آن زمانی است که دوز دوم 6-12 ماه بعد از دوز اول تزریق شود. باید خاطرنشان کرد که تزریق واکسن HPV بدین معنی نیست که فرد دیگر به تست پاپ اسمیر برای شناسایی بیماری در مراحل اولیه نیاز نداشته باشد. در واقع هر 5 سال پس از تزریق واکسن افراد باید برای انجام تست‌های مربوطه به آزمایشگاه مراجعه نمایند.

• انجام تست‌های پاپ اسمیر در بازه‌های زمانی معین: تست‌های پاپ اسمیر می‌توانند شرایط پیش سرطانی رحم را شناسایی کنند تا بتوان با نظارت و درمان آن‌ها از وقوع این عارضه جلوگیری کرد. اکثر متخصصین پیشنهاد می‌کنند که تست های پاپ اسمیر را از 21 سالگی شروع کنید و به صورت روتین هر 1 یا 2 سال یک بار آن را انجام دهید.
• انجام رابطه امن: با انجام مراقبت‌هایی که از انتقال عفونت‌های مختلف حین رابطه جنسی میان دو طرف جلوگیری می‌کنند، می‌توانید ریسک مبتلا شدن به این بیماری خطرناک را بسیار کاهش دهید.
• پارتنرهای جنسی متعدد: هر چقدر پارتنرهای جنسی شما تعداد بیشتری داشته باشند، مخصوصاً اگر آن‌ها نیز پارتنرهای متعددی داشته باشند، طبیعتاً شانس‌تان برای درگیر شدن با ویروس HPV هم افزایش پیدا می‌کند.
• فعالیت‌های جنسی در سنین کم: افرادی که در سنین پایین فعالیت‌های جنسی دارند، نسبت به دیگران برای مبتلا شدن به HPV مستعدتر هستند.
• عفونت‌های منتقل شده از طریق رابطه جنسی (STI): داشتن STIهای دیگر؛ مانند کلامیدیا، گانوریا، سیفلیس و HIV ریسک ابتلا به HPV را هم بالا می‌برند.
• عدم استعمال دخانیات: اگر از دخانیات استفاده نمی‌کنید، این کار را شروع نکنید. اگر در حال حاضر این کار را انجام می‌دهید از پزشک خود بخواهید که برای ترک آن به شما راه حل‌های مختلفی ارائه کند.

به صورت سالانه 14 هزار نفر فقط در امریکا دارای سرطان دهانه رحم تشخیص داده می‌شوند.

افرادی که بین سنین 35 تا 44 سالگی قرار دارند دارای بالاترین شانس برای ابتلا به این بیماری هستند و 4 هزار نفر از آن‌ها نیز به صورت سالانه بر اثر این عارضه فوت می‌کنند. بیایید به آمارهای امیدوار کننده این بیماری هم نگاه کنیم؛ نرخ بقای 5 ساله این بیماری بعد از تشخیص بالای 90 درصد است و تقریباً نیمی از موارد ابتلا به آن در مراحل اولیه شناسایی می‌شود. نکته مهم در شناسایی این بیماری در مراحل اولیه این است که سرطان دهانه رحم ممکن است بر روی توانایی باروری بیمار تاثیر بگذارد. اگر بیماری در مراحل اولیه درمان شود احتمال بارداری در آینده زیاد است، اما باید بدانید که بعضی از شیوه‌های درمانی این عارضه ممکن است بر روی عدم توانایی بارداری تاثیرگذار باشند. این بیماری با توجه به تغییرات فیزیکی و احساسی که در حین و بعد از طی کردن مراحل درمانی در بیمار ایجاد می‌کند، می‌تواند بر روی زندگی جنسی وی هم تاثیرگذار باشد که البته به شیوه درمان و همچنین مقداری از رحم که زیر تیغ جراحی رفته است نیز بستگی دارد.