شرایط و نکات قبل از آزمایش هورمونی زنانه
عدم تعادل هورمونی در حال تبدیل شدن به یک امر روزمره در زندگی زنان است به صورتی که معمولاً به حدی میرسد که زنان را از زندگی عادی منع کرده و علائم و نشانههای دردسرسازی ایجاد میکنند. مشکلات خوابیدن، درد مفاصل، از دست دادن حافظه، خستگی مزمن و تغییر مود همگی نشانههایی مبنی بر احتمال مشکل در سطح هورمونها هستند.
آزمایش هورمونی زنانه میتواند اطلاعاتی در مورد علائم ایجاد شده را با ارزیابی هورمونهای جنسی مختلف مانند استروژن، پروژسترون، تستوسترون و پرولاکتین به ما بدهد. ارزیابی این هورمونها معمولاً در نظارت بر ناهنجاریهای تولید مثل، موارد غیرعادی قاعدگی و مشکلات بارداری مفید هستند. این موضوع شامل شرایط رایج و الگوهای هورمونی مانند سندرم نشانگان پیش از قاعدگی (Premenstrual Syndrome)، تسلط استروژن، سندرم تخمدان پلی کیستیک (Polycystic Ovary Sydnrome)، یائسگی و چرخههای سنگین قاعدگی میشود.
با این وجود، در حالی که در حال حاضر آزمایشهای متعددی برای هورمونها وجود دارد، ممکن است انتخاب بهترین آزمایش برای ارزیابی هورمونها کمی گیج کننده باشد. واقعیت این است که هیچ “بهترین آزمایش”ـی برای ارزیابی سطح هورمونهای زنانه وجود ندارد. نشانهها و علائم هر شخص و نیازهای وی هستند که بهترین شیوه آزمایش هورمونهای وی را تعیین میکنند.
استروژن
استروژن تنها یک هورمون نیست. مدلهای مختلفی از استروژن وجود دارند که معمولاً سه نوع از آنها مورد آزمایش قرار میگیرند:
- E1: هورمون اصلی پس از بعد از یائسگی
- E2: هورمون اصلی زنانه قبل از یائسگی و در زمان خارج از بارداری
- E3: هورمونی که در زمان بارداری افزایش پیدا میکند
معمولاً E2 بیشتر از هورمونهای دیگر مورد آزمایش قرار میگیرد. هورمون اصلی مسئول کارایی جنسی زنان این هورمون است و همچنین نقش مهمی در داشتن استخوانهای سالم، شخصیت زنانگی و دیگر جنبههای سلامتی خانمها ایفا میکند.
سطح E2 با بالا رفتن سن کم کم پایین میآید. بزرگترین کاهش سطح این هورمون در زمان یائسگی رخ میدهد که تخمکها به اصطلاح تعطیل شده و خاموش میگردند.
چه زمانی سطح استروژن را مورد آزمایش قرار دهیم؟
در صورتی که دارای علائم و نشانههای مرتبط با استروژن یا موارد زیر هستید، باید سطح استروژن را مورد آزمایش قرار دهید:
- داشتن مشکل در باردار شدن
- غیرعادی بودن دورههای پریودی
- به تاخیر افتادن بلوغ، در هر جنسیتی
- داشتن نشانههای یائسگی
- خونریزی واژن پس از یائسگی
- کسی که به صورت بیولوژیکی مرد است اما ویژگیهای زنانه از خود نشان میدهد. (به عنوان مثال داشتن سینههای بزرگتر از حد عادی برای مردان)
داشتن سطح پایین استروژن میتواند نشانهای مبنی بر موارد زیر باشد:
- سندرم تخمدان پلی کیستیک
- کاهش کارایی هیپوفیز
- بی اشتهایی عصبی (Anorxia Nervosa)
- چربی پایین بدن
داروهای خاص، مانند کلومید هم میتوانند باعث پایین آمدن سطح استروژن بدن شوند.
داشتن سطوح بالایی از استروژن ممکن است با داشتن شرایطی مانند موارد زیر رخ دهد:
- چاقی مفرط
- خونریزی شدید یا خفیف قاعدگی
- سندرم نشانه های پیش از قاعدگی بدتر شده
- کوفتگی بدن
- از دست دادن میل جنسی
همچنین داروهای بخصوصی هستند که سطح استروژن بدن را افزایش میدهند. این داروها شامل هورمونهای استروئید، فنوتیازین، تتراسایکلین، آنتی بیوتیکها و آمپیسلین میشوند.
پروژسترون
پروژسترون برای قاعدگی و رشد نطفه بسیار حیاتی است. در فاز لوتئال، به رحم برای دریافت تخمک باردار شده کمک میکند. اتفاقی که پس از آن رخ میدهد به باردار بودن یا نبودن تخمک بستگی دارد:
- اگر تخمک باردار نباشد، سطح پروژسترون ریزش کرده و یک چرخه قاعدگی دیگر آغاز میشود.
- اگر تخمک باردار شده باشد، سطح پروژسترون بالا باقی میماند. این موضوع نشان دهنده رشد رگهای خونی است که رحم را تغذیه میکنند و با این کار به رشد نطفه کمک مینمایند.
چه زمانی سطح استروژن را مورد آزمایش قرار دهیم؟
آزمایش استروژن را برای تعیین موارد زیر انجام میدهند:
- آیا تخمک گذاری به حالت طبیعی در حال انجام است یا خیر
- چرا شخص در باردار شدن دچار مشکل شده است؟
- ریسک سقط جنین یا دیگر مشکلات بارداری
- باردار بودن در خارج از قسمت رحم
اگر سطح پروژسترون در زمان بارداری پایین باشد، ممکن است نشانهای مبنی بر وجود ریسک سقط جنین یا زایمان زودرس باشد. در این صورت ممکن است متخصصان مقداری پروژسترون به بیمار تزریق کنند تا جلوی زایمان زودرس را بگیرند.
بالا بودن سطح پروژسترون معمولاً سیگنالی برای مشکلات سلامتی نیست مگر این که به مدت طولانی بالا باشد. در این مواقع سطوح بالای پروژسترون ممکن است نشان دهنده ریسک بالای سرطان سینه باشد.
هورمون محرکه فولیکولی (Follicle Stimulating Hormone)
هورمون محرکه فولیکولی توسط غده هیپوفیز تولید شده که در مغز قرار دارد. این هورمون محرک رشد تخمک در تخمدان به منظور آماده سازی آن برای بارداری است.
این هورمون را به وسیله آزمایش خون یا ادرار میتوان تست کرد. پزشکان متخصص ممکن است به یک نمونه تکی نیاز داشته باشند و یا تشخیص دهند که چندین نمونه در طول زمان 24 ساعت باید از بیمار برای ارزیابی این هورمون گرفته شود.
غده هیپوفیز زمانی که سطح استروژن و دیگر هورمونها شروع به پایین آمدن قبل از یائسگی میکنند، هورمون محرکه فولیکولی بیشتری تولید میکند، درست زمانی که تخمدانها در حال از دست دادن پتانسیل تولید مثل هستند.
چه زمانی سطح هورمون محرکه فولیکولی را مورد آزمایش قرار دهیم؟
در بانوان بزرگسال، هورمون محرکه فولیکولی را به منظور تشخیص موارد زیر آزمایش میکنند:
- خونریزی غیرعادی در زمان قاعدگی
- ناباروری
- شروع یائسگی یا پیش از یائسگی
- مشکلات عملکرد تخمدان
- تومورهای غده هیپوفیز
- کیستهای تخمدان
سطوح غیرعادی از هورمون محرکه فولیکولی معمولاً توسط بیماریهای مختص به هیپوفیز یا هیپوتالاموس ایجاد میشوند. هیپوتالاموس کاراییهای متفاوتی دارد، مانند:
- ایجاد تعادل
- تنظیم دمای بدن
- ایجاد حس گرسنگی و سیری
هیپوتالاموس و هیپوفیز ممکن است توسط روشهای درمانی سرطان، یک نقص مادرزاد و دیگر بیماریها و ناهنجاریها تحت تاثیر قرار بگیرند.
تستوسترون
در حالی که تستوسترون معمولاً به عنوان هورمون جنسی مردانه به حساب میآید، جالب است بدانید که این هورمون عضوی از هورمونهای زنانه هم هست. در بانوان، تستوسترون در تخمدان و غدد فوق کلیوی ایجاد میشود و سپس بخش اعظم آن به کمک آنزیمی تحت عنوان آروماتاز به استرادیول تبدیل میشود.
چه زمانی سطح تستوسترون باید مورد آزمایش قرار بگیرد؟
- پریودهای نامنظم یا عدم پریود شدن
- داشتن مشکلات تخمدان مانند سرطان تخمدان
- افزایش وزن ناگهانی
- آکنه
- به وجود آمدن ویژگیهای مردانه (رشد موی بیش از حد، الگوی طاسی مردانه، کلفت شدن صدا)
- ناباروری
- کاهش میل جنسی
داشتن تستوسترون بالا ممکن است به معنی مشکلات استروئیدی، سرطان در نواحی غدد فوق کلیوی یا تخمدانها و هیپرپلازی مادرزادی آدرنال (Congenital Adrenal Hyperplasia) باشد.
میل جنسی پایین هم راستا با سطح پایین تستوسترون است. کاهش تستوسترون همچنین میتواند نشان دهنده پیش یائسگی باشد.
هورمونهای تیروئیدی
کارایی تیروئید توسط سطوح گروههای هورمونی در بدن تعیین میشود. این هورمونها توسط غدد تیروئیدی و هیپوفیز تولید میشوند. سه مدل اصلی برای این هورمونها وجود دارند که شامل موارد زیر هستند:
- هورمون محرک تیروئید: یک هورمون هیپوفیزی که به غده تیروئید دستور تولید هورمون بیشتر را میدهد.
- تیروکسین: یک هورمون غیرفعال تیروئیدی که میتواند به حالت فعال دربیاید.
- تریدوتیرونین: هورمون فعال تیروئید که بخش بزرگی از آن از تبدیل شدن تیروکسین به دست میآید.
آزمایش کارایی تیروئید معمولاً در پنل هورمون زنانه را شامل میشود چرا که بیماریهای تیروئیدی در زنان بیشتر از مردان شایع هستند. همچنین گاهی اوقات به منظور تعیین دخالت تیروئید در ناباروری و بارداری خانمها از این آزمایشات استفاده میشود.
چه زمانی سطح هورمونهای تیروئیدی باید مورد آزمایش قرار بگیرد؟
در صورتی که فرد دارای علائم و نشانههایی مبنی بر کم کاری یا پرکاری تیروئید داشته باشد، ممکن است به آزمایش تیروئید نیاز داشته باشد.
کم کاری تیروئید معمولاً دارای نشانههای زیر است:
- کوفتگی
- افزایش وزن ناخواسته
- صورت پف کرده
- عدم توانایی تحمل سرما
- احساس درد در مفاصل و عضلات
- یبوست
- خشکی پوست
- موی نازک و خشک
- عدم تعریق
- دورههای پریودی سنگین یا غیرعادی
- مشکلات ناباروری
- افسردگی
- ضربان قلب پایین
- گواتر
پرکاری تیروئید معمولاً دارای نشانههای زیر است:
- اضطراب
- کوفتگی
- دائماً احساس گرما یا سرما کردن
- دورههای پریودی سبک یا غیرعادی
- ریزش مو
- کاهش یا افزایش وزن ناخواسته
- لرز
- ضربان قلب تند
- گواتر
- بیش فعالی
خواندن نتایج آزمایش تیروئید ممکن است گیج کننده باشد چرا که بالا بودن هورمون محرک تیروئیدی به معنی کم کاری تیروئید و پایین بودن هورمون محرک تیروئیدی به معنی پرکاری تیروئید است.
در صورتی که نتایج اولیه آزمایش نشان دهنده سطوح پایین هورمون محرک تیروئیدی باشد و سپس با آزمایشات بعدی این موضوع برعکس شود، نشان دهنده تیروئیدیتیس یعنی التهاب غدد تیروئیدی است.
آزمایشات هورمونی معمولاً به عنوان بخشی از آزمایش خون انجام میشوند اما پزشک متخصص ممکن است در صورتی که شخص دارای مشکلات عادت ماهیانه، تغییرات ویژگیهای شخصیتی و جنسی، کوفتگی، کاهش میل جنسی یا مشکلات در باردار شدن باشد دستور به انجام آزمایشات مخصوص بدهد.
متخصصان معمولاً باید هورمونهایی مانند استروژن، پروژسترون، هورمون محرکه فولیکولی، تستوسترون و هورمونهای تیروئیدی را بررسی کنند. گرفتن نتایج غیرعادی برای این هورمونها میتواند نشان دهنده شرایطی مانند کیستهای تخمدان، بیماریهای تیروئیدی یا شاید سرطان باشد.
